Kenmerkend voor opbrengst gericht werken is het zich planmatig in willen zetten voor het verbeteren van de leeropbrengsten van de leerlingen. Dit gebeurt door hoge doelen te stellen, gericht hieraan te werken en leerlingen systematisch te volgen in hun vorderingen. T.a.v. leeropbrengsten kunnen op drie domeinen doelen geformuleerd worden, te weten: kwalificatie, socialisatie en subjectificatie (Biesta, 2012; Biesta, 2015). Onder subjectificatie verstaat Biesta het ‘op een volwassen manier in de wereld willen zijn’ mogelijk maken.  Het gaat daarbij volgens Biesta over goed rentmeesterschap. De juiste dingen willen doen voor jezelf, de ander en de wereld.

xx

Opbrengstgericht werken betekent ook cyclisch werken. Deze cyclus kan samengevat als volgt worden weergegeven:

xx

Cyclus opbrengstgericht werken. Bron: Bakx, Ros, & Teune (2012)

xx

xx

Stappenplan opbrengstgericht werken:

• Breng de onderwijsbehoefte van de leerling(en) in kaart.
• Maak inzichtelijk hoe je differentieert t.a.v. het onderwijsaanbod (inhoud, tempo, ondersteunende materialen, pedagogisch en didactisch handelen, etc.) in relatie met de onderwijsbehoefte. Ga daarbij uit van de vuistregel “samen waar het kan, apart waar het moet”. Tip: beschrijf onderwijsarrangementen en benoem vervolgens alleen de aanvullingen op een bepaald arrangement.
• Evalueer de effecten van het onderwijsaanbod (inclusief je eigen pedagogisch en didactisch handelen). Profiteren de leerlingen van het onderwijsaanbod? Maak hierbij een analyse van de leeropbrengsten (‘leeropbrengsten’ in de breedste zin van het woord) op school-, groeps- en leerlingniveau inclusief een analyse van het pedagogisch en didactisch handelen. Wat zijn de resultaten en hoe is door de leerling en de leerkracht aan de totstandkoming van deze resultaten gewerkt?

  – data verzamelen: welke data? Betrouwbaarheid en validiteit van de data?

  – data analyseren: wat valt op? Welke trends zijn waarneembaar?

  – betekenis geven aan/duiden van datgene wat opvalt.

  – wat betekent dit voor het onderwijsaanbod ?

xx

Analyse pedagogisch en didactisch handelen

• Wat was je van plan? Waarom? Wat was je bedoeling? Waar was dit op gebaseerd? Op welke data? Op welke praktijktheorie? Op welke wetenschappelijke theorie? Wat dacht je te weten en wat wist je werkelijk op basis van data voortkomend uit intern of extern onderzoek?
• Hoe heb je daadwerkelijk gehandeld? Hoe is de interventie uitgevoerd? Waarom is het op deze wijze uitgevoerd?
• Wat was het effect van je handelen? (Data verzamelen, analyseren en duiden.)
• Wat betekent voorgaande voor je volgende stap? (Waarom? Waar is dat op gebaseerd? etc.)

Deze manier van werken heeft een bepaalde gelijkenis met de leercyclus, de onderzoekscyclus (ontleend aan Kiewiet-Kester, 2014. Bron: Loo, J. v., Lieskamp, M., & Zwart, C. (2015). Onderzoeksmatig leiderschap. Huizen: Pica onderwijsmanagement) en de cyclus “doen, bezinnen, denken, beslissen en weer doen” van Wierdsma en Swieringa (2011). Tip: gebruik eventueel de matrix ‘analyse van een interventie‘.

xx

De leercyclus

xx

De onderzoekscyclus

xx

De cyclus “doen, bezinnen, denken, beslissen en weer doen”.

xx

xx

Geraadpleegde literatuur

Bakx, A., Ros, A., & Teune, P. (2012). Opbrengstgericht onderwijs ontwerpen. Bussum: Coutinho.

Biesta, G. (2012). Giving Teaching Back to Education: Responding to the Disappearance of the Teacher. Phenomenology & Practice, 35 – 49.

Biesta, G. (2015). Het prachtige risico van onderwijs. Culemborg: Phronese.

Loo, J. v., Lieskamp, M., & Zwart, C. (2015). Onderzoeksmatig leiderschap. Huizen: Pica onderwijsmanagement.

Wierdsma, A., & Swieringa, J. (2011). Lerend organiseren en veranderen: Als meer van hetzelfde niet helpt. Groningen: Noordhoff Uitgevers.